به گزارش یاسوج ۴۹، یاداشت رسیده ؛ اظهارات اخیر دکتر رقیه پناهی رئیس دانشگاه علوم پزشکی کهگیلویه و بویراحمد درباره برتری علمی و منزلتی سادات علایی نسبت به سادات رضا توفیق، واکنش گسترده‌ای در جامعه برانگیخت و بحث‌های جدی درباره مرز علم و نسب را در فضای عمومی مطرح کرد.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان در بیاناتی گفته بود که سادات علایی از نظر دانش، جایگاه اجتماعی و کیفیت زندگی در سطح بالاتری از سادات رضا توفیق قرار دارند و آنان را دارای مناعت طبع و بزرگ‌منشی بیشتری نسبت به بقیه سادات دانسته بود. این سخنان که در ظاهر با لحنی احترام‌آمیز بیان شده بود، اما بار معنایی عمیق‌تری را در خود نهفته داشت.

سادات رضا توفیق با اعتراض صریح به این گفتار، ورود یک مقام دانشگاهی به چنین موضوعاتی را نادرست و مغایر با اصول شایسته‌سالاری دانستند و خواستار عذرخواهی رسمی از سوی رئیس دانشگاه علوم پزشکی شدند. این واکنش نشان می‌دهد که حساسیت جامعه نسبت به هرگونه تمایزگذاری بر مبنای نسب و تبار در دوره‌ای که شایسته‌سالاری باید ملاک اصلی ارزیابی باشد، افزایش یافته است.

از منظر جامعه‌شناسی، این نوع گفتارها بازتاب نگاه نخبه‌گرای سنتی است که در لایه‌های پنهان فرهنگی جامعه هنوز باقی مانده و گاه در قالب واژه‌های محترمانه ظاهر می‌شود. وقتی یک مدیر علمی تمایز میان گروه‌های اجتماعی را بر اساس نسب بیان می‌کند، در واقع شایسته‌سالاری را قربانی ساختارهای خویشاوندی می‌کند و این یعنی خروج از مسیر علم به سمت تعصب. چنین رویکردی نه‌تنها با اصول علمی و دانشگاهی در تضاد است، بلکه می‌تواند به تقویت شکاف‌های هویتی، کاهش اعتماد اجتماعی و بی‌اعتمادی به نهادهای رسمی منجر شود.

کارشناسان معتقدند این سخنان در چارچوب روان‌شناسی اجتماعی نیز نشانه‌ی سوگیری درون‌گروهی است؛ تمایلی ناخودآگاه برای برتر دیدن گروه خودی نسبت به دیگران که می‌تواند زمینه‌ساز تبعیض‌های ساختاری باشد. جامعه‌ای که هنوز مرز روشنی میان علم و نسب ترسیم نکرده، همواره در معرض خطر لغزیدن به دام تبعیض‌های فرهنگی و منزلتی قرار دارد.

این موضوع در حالی مطرح شده که انتظار می‌رود مدیران دانشگاهی به‌عنوان نمادی از علم و شایسته‌سالاری، از هرگونه تمایزگذاری بر مبنای نسب، قومیت یا هر عامل غیرعلمی دیگری دوری کنند و با الگوی رفتاری خود، فرهنگ برابری و عدالت آموزشی را ترویج دهند.

آنچه امروز مردم و سادات رضا توفیق مطالبه می‌کنند، فراتر از یک عذرخواهی صرف است؛ آنان خواستار پاسخگویی به تبعیض ساختاری و ذهنیت طبقاتی پنهانی هستند که در پس واژه‌های زیبا و محترمانه، همچنان در برخی لایه‌های مدیریتی کشور سر برآورده است. این ماجرا یادآور آن است که جامعه نیازمند بازنگری جدی در الگوهای فکری و گفتاری مدیران است تا از بازتولید ناخواسته تبعیض‌های فرهنگی جلوگیری شود.

فیلم سخنان دکتر پناهی که در فضای مجازی منتشر شد، نشان می‌دهد ایشان در جمعی با لحنی قاطع و با تاکید بر این تمایزگذاری صحبت کرده‌اند. در این ویدئو که بازدید گسترده‌ای داشته، رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان با بیان جزئیات به مقایسه میان دو گروه از سادات پرداخته و تفاوت‌های آنان را در ابعاد مختلف برشمرده است. انتشار این فیلم باعث شد تا واکنش‌ها از حالت شفاهی خارج شده و به صورت مستند و قابل پیگیری در اختیار افکار عمومی قرار گیرد و بحث را از یک گفت‌وگوی محدود به یک موضوع عمومی تبدیل کند.